Isku Shaandhaynta uu Ruto Sameeyey: Maxaa Sababay Xilligaan Xasaasiga ah?

Garowe Online – Nairobi – Madaxweyne William Ruto ayaa mar kale qaaday tallaabo istiraatiiji ah oo uu ku sameeyay isbeddel ballaaran hoggaanka sare ee dowladda, isagoo dib u habeeyay shaqada Xoghayeyaasha Joogtada ah (Principal Secretaries), magacaabayna 14 qof oo cusub, islamarkaana beddelay lix mas’uul oo xilal kala duwan hayay.

Inkasta oo isbeddellada golaha wasiirrada ay hore u soo ifbaxeen, isku shaandhayntan cusub ee PS-yada ayaa si weyn u muujinaysa laba qodob oo is barbar socda: mid siyaasadeed oo lagu doonayo in lagu ballaariyo isbahaysiga Villa Kenya – gaar ahaan xulafada mucaaradka ee Raila Odinga – iyo mid hay’ad-dhisid oo lagu wajahayo fursadaha dhaqaalaha cusub ee soo ifbaxaya.

Waxaa si cad loogu arkay magacaabista Dr. Caroline Karugu, oo si dhow ula safnayd Raila Odinga intii lagu jiray ololihii 2022, iyadoo hadda loo magacaabay Xoghayaha Joogtada ah ee Arrimaha Bulshada Bariga Afrika. Sidoo kale, Judith Pareno, oo si qoto dheer ugu xidhnayd ODM, ayaa loo dhiibay Caddaaladda, Xuquuqda Aadanaha iyo Dastuurka – taas oo calaamad u ah isdhexgalka siyaasadeed ee Ruto uu doonayo inuu la sameeyo mucaaradka.

Waxaa sidoo kale la magacaabay Ahmed Abdisalan, Dr. Oluga Fredrick, Fikirini Kajindi, iyo Regina Ombam, dhammaan lagu yaqaan xiriirka ay la leeyihiin dhinacyada mucaaradka, taasoo qeyb ka ah dadaalka lagu doonayo in laga dhigo xukuumadda mid mideysan oo leh saameyn ballaaran oo siyaasadeed.

Laakiin isbeddelkan ma aha kaliya mid siyaasadeed. Waxaa la dareemayaa in uu yahay falcelin toos ah oo Madaxweyne Ruto kaga jawaabayo baahida sii kordheysa ee ku wajahan waxqabad la taaban karo, gaar ahaan iyadoo la dareemayo cadaadis bulsho oo ka dhashay sicir-barar, shaqo la’aan, iyo kalsooni-darro ka jirta hay’adaha dowladda. Sidaa darteed, waxaa si gaar ah loo eegay waaxyaha muhiimka ah ee dhaqaalaha, caafimaadka, caddaaladda, isgaarsiinta, iyo dhalinyarada.

Tusaale ahaan, Professor Julius Bitok ayaa laga qaaday Waaxda Socdaalka waxaana loo wareejiyay Waxbarashada Aasaasiga ah – oo ah meel hadda u baahan dib u habeyn iyadoo dhibaatooyin xoog leh ka jiraan waxbarashada dugsiyada hoose dhexe ee Kenya. Teresia Mbaika ayaa sidoo kale loo wareejiyay Waaxda Duulista iyo Horumarinta Hawada Sare, taasoo la micno ah in dowladda ay diiradda saarayaan teknoolojiyadda cusub iyo fursadaha horumarineed ee mustaqbalka fog.

Waxaa si gaar ah u xiiso leh magacaabista Amos Gathecha oo loo dalacsiiyay inuu noqdo Ku-xigeenka Madaxa Adeegga Dadweynaha – xilli ay jirto baahi xooggan oo loo qabo in dib loo qiimeeyo kartida maamulka rayidka ah ee dowladda dhexe.

Wasiirka Warfaafinta ee hore, Prof Edwin Kisiang’ani, ayaa isna loo wareejiyay inuu noqdo lataliye sare iyo xubin ka tirsan Guddiga Talo-bixinta Dhaqaalaha ee Madaxweynaha, taasoo muujinaysa in xafiiska Madaxweynaha laftigiisu doonayo in la xoojiyo istiraatiijiyad ahaan, si wax looga beddelo jihada guud ee siyaasadda dhaqaalaha.

Marka la eego waqtiga isku shaandhayntan, waxay ku soo beegmaysaa xilli Madaxweyne Ruto uu wado qorshe ballaaran oo uu ku adkeynayo awoodiisa, isla markaana uu xoojinayo isku halleyn siyaasadeed oo cusub. Waxaa la dareemayaa inuu doonayo inuu biyo qabow ku shubo cadaadiska mucaaradka, saaxiib dhow la noqdo shaqsiyaadka xoogga leh ee gudaha xisbiga ODM, una diyaargaroobo doorashada 2027.

Isku shaandhayntan cusub waxay sidoo kale calaamad u tahay wareeg siyaasadeed oo cusub, kaas oo uu Madaxweyne Ruto doonayo in xukuumaddiisa looga arko mid wax-ku-ool ah, dheelitiran, islamarkaana la jaanqaadaysa dhaqaalaha casriga ah ee isbedbeddelaya. Dhammaan magacaabista, xil-wareejinta, iyo dib-u-habeynta dowladda ayaa muujinaya in xilligan la joogo – bartamaha sanadka 2025 – uu yahay waqti uu madaxweynaha doonayo inuu dib u habeyn ku sameeyo qalabkiisa hoggaamineed kahor inta aysan siyaasadda dalka u gaddoomin marxalad doorasho oo hor leh.

In kasta oo dad badan ay isbeddeladan ku tilmaameen “xeelad doorasho”, falanqeeyayaal kale ayaa sheegay in tani ay tahay “xukuumad uu Ruto si dhab ah u dhisayo” oo la jaanqaadaysa himilooyinka Villa Kenya ee muddo-dhexaadka iyo fogba.

GAROWE ONLINE