Ciidanka Burundi oo lagu eedeeyay xadgudubyo baahsan

Midowga Yurub iyo Mareykanka ayaa markii ugu horreysay ku soo rogay xayiraad fiisaha dembiilayaasha rabshadaha.

KAMPALA, Uganda – Laamaha ammaanka Burundi ayaa waxay gaysteen xadgudubyo ka dhan ah dadka looga shakisan yahay inay ka tirsan yihiin xisbiyada mucaaradka ama inay la shaqeeyaan kooxaha mucaaradka hubaysan, sida ay sheegtay Human Rights Watch.

Warbixin la daabacay Arbacadii, kooxda xuquuqda ee fadhigeedu yahay Mareykanka ayaa sheegtay in sirdoonka qaranka, booliiska, iyo xubnaha dhalinyarada ee xisbiga talada haya ay uga jawaabeen werarada lagu qaaday dadka rayidka ah iyo wakiilada dawladda ee dalka iyadoo qaab gacan culus ah dhibaatayda dadka rayidka.

HRW waxay sheegtay in mas'uuliyiintu ay muujiyeen tixgalin yar oo ku aaddan baaritaannada lagu kalsoonaan karo, caddeymaha ujeeddada leh, ama hannaanka cadaaladeed ee loo baahan yahay in lagula xisaabtamo kuwa dhabta ah ee mas'uulka ka ah weerarrada.

"Intii la beegsan lahaa dadka loo arko inay ka soo horjeedaan, maamulka Madaxweyne Evariste Ndayishimiye waa inuu diiradda saaraa sidii loo horkeeni lahaa kuwa mas'uulka ka ah xadgudubyada, oo ay ku jiraan xubnaha ciidamada ammaanka," ayuu yiri Clémentine de Montjoye, cilmi-baare Afrika ah oo ka tirsan HRW.

"Burundia waxay joojin doonaan oo kaliya inay ku noolaadaan cabsida marka kuwa jirdilaya lagu xisaabtamo," ayay raacisay.

HRW waxay sheegtay inay waraysatay in ka badan 30 qof, oo ay ku jiraan dhibanayaal iyo marqaatiyaashii xadgudubyada, xubnaha qoyska, wakiilada xisbiyada mucaaradka, iyo difaacayaasha xuquuqda aadanaha Burundi intii u dhaxaysay Oktoobar 2021 iyo Abriil 2022.

Ururka xuquuqul insaanka ayaa sheegay in sidoo kale ay falanqeeyeen oo ay xaqiiqsadeen muuqaalo muujinaya dhowr askari oo isugu jira ciidan iyo booliis oo qiranaya in ay dil geysteen ayna dib u eegis ku sameeyeen warbixinada hay’adaha xuquuqul insaanka ee maxaliga ah iyo kuwa caalamiga ah, warbixinada warbaahinta, khudbadaha fagaaraha ee madaxda dowladda iyo baraha bulshada.

Kooxda xuquuqul insaanka ayaa ku dhaleeceysay Midowga Yurub, Mareykanka iyo dalal kale inay wadaan siyaasad isku soo dhaweyn ah oo ay la sameeyaan maamulka Burundi inkastoo cadeymo xad dhaaf ah oo ku saabsan xadgudubyada xuquuqda.

"Dowladaha iyo hay'adaha caalamiga ah iyo kuwa caalamiga ah ee ku hawlan Burundi waa inay xaqiijiyaan in xadgudubyada xunxun ee xuquuqul insaanka ay ku jiraan…

Waxa ay ugu baaqday dowladda in ay si cad u cambaareyso xadgudubyada ka dhanka ah xuquuqul insaanka, oo ay sameyso baaritaanno hufan oo lagula xisaabtamayo tuhmanayaasha.

Dawladdiisu waxay kaga jawaabtay inay sii deyso mowjado rabshado siyaasadeed, cadaadis iyo xad-gudubyo xuquuqul insaanka ah oo ka dhan ah kuwa dhabta ah iyo kuwa loo arko inay ka soo horjeedaan. Burundi waxaa loo diray dabo colaado rabshado wata, iyo hubanti la'aan siyaasadeed iyo mid dhaqaale.

Tan iyo markaas, Midowga Yurub iyo Mareykanka ayaa markii ugu horreysay ku soo rogay xayiraad fiisaha dembiilayaasha rabshadaha. Cunaqabatayn dhaqaale oo ballaadhan ayaa si degdeg ah u raacday iyada oo laga jawaabayo ficillada burburinta ah ee Nkurunziza.

GAROWE ONLINE