Jubbaland Ku Dhawaaqday Inay Noqotay Dowlad

KISMAAYO, Soomaaliya – Maamulkii Jubbaland ayaa Axaddii ku dhawaaqay inuu u shaqaynayo sidii dowlad oo aan ahayn dowlad-goboleed, tallaabo si weyn u kordhinaysa xiisadda kala dhaxeysa Dowladda Federaalka iyo qoto-dheeraanta khilaafka dastuuriga ee dalka.

Guddoomiyaha Baarlamaanka Jubbaland, Cabdi Maxamed Cabdiraxmaan, ayaa sheegay in xubnaha baarlamaanka ay meel-mariyeen wax ka beddel ka saaraya dhammaan erayga “dowlad-goboleed” dastuurkooda, isla markaana si rasmi ah u aas-aasaya hay’ad lagu magacaabo Dowladda Jubbaland.

“Waxaan ansixinay wax ka beddelka, erayna waan ka saarnay dastuurka,” ayuu yiri Cabdiraxmaan oo ka hadlayay Shirweynaha Sideedaad ee Caafimaadka Jubbaland. “Laga bilaabo maanta waa Dowladda Jubbaland.” Waxa uu faray golaha wasiirrada inay magacaas cusub ku dabaqaan dhammaan howlaha rasmiga ah.

Dowladda Federaalka kama aysan hadlin arrintan, oo kusoo beegmaysa xiisad soo bilaabatay Noofambar 2024—markii Jubbaland wax ka beddeshay dastuurkeeda si ay uga gudubto xadka xil-wareejinta federaalka, ayna u kordhiso muddada xil-heyntiisa. Madaxweyne Axmed Maxamed Islaam (Axmed Madoobe) ayaa markaas loo doortay muddo-xileedkiisii saddexaad, taas oo ay Muqdisho ku tilmaantay mid baal marsan dastuurka.

Maalmo ka dib, Maxkamadda Gobolka Banaadir ayaa soo saartay amar-warran lagu qabanayo Madoobe, iyadoo dalbatay in Interpol loo gudbiyo codsi Red Notice ah, iyadoo lagu eedeeyay khiyaano qaran iyo xog-sii-deyn sharci-darro ah. Jubbaland ayaa markeedii soo saartay amar-warran ka dhan ah Madaxweyne Xasan Sheekh, waxayna 28-kii Noofambar 2024 jartay xiriirkii ay la lahayd Dowladda Federaalka, iyagoo ku eedeeyay xad-gudub dastuuri ah iyo siyaasad ahaan in la adeegsanayo hay’adaha garsoorka.

Khilaafkaas ayaa dagaal isu beddelay dabayaaqadii 2024 iyo 2025, iyadoo ciidamo Jubbaland ah—oo mararka qaar ay garab siinayeen cutubyo Itoobiyaan ah—ku dagaallamay Ciidanka Qaranka Soomaaliya (SNA) meelo ay ka mid yihiin Ras Kambooni, Doolow, Baardheere iyo Beled Xaawo. Dowladda Federaalka ayaa ku eedeysay Jubbaland weerarro ka dhan ah ciidanka qaranka, halka Jubbaland ay ku adkaysatay in Muqdisho ku xad-gudbeysay madax-bannaanidooda. Warar soo baxay ayaa sheegay in boqolaal askari oo federaal ah ay is dhiibeen ama u carareen dhanka Kenya intii ay socdeen dagaallada waaweyn.

Xiisadda ayaa cabsi ku abuurtay Kenya, oo la kulantay saamayn xuduudeed ka dhalatay dagaalka. Dowladda Kenya ayaa billowday dadaallo dhexdhexaadin ah, waxayna Oktoobar 2025 ku qabatay Kismaayo kulan aan caadi ahayn oo dhex maray Madaxweyne Xasan Sheekh iyo Axmed Madoobe. Inkasta oo heshiis rasmi ah la gaarin, labada dhinac ayaa ku ballamay wadahadal dheeri ah.

Dhinaca kalena, Jubbaland ayaa horumarin ballaaran ku sameysay hay’adaha amniga iyo maamulka. Bishii Oktoobar 2025, Madaxweyne Madoobe ayaa xarun cusub u furay Hay’adda Sirdoonka iyo Amniga Jubbaland, isagoo ku sheegay mid ka mid ah xarumaha ugu casrisan Geeska Afrika, isla markaana ka awood badan NISA marka ay timaado hawlgallada Gobolka Jubbooyinka.

Ku dhawaaqista Jubbaland waxay imaanaysaa iyadoo Soomaaliya ay weli wajahaysa qalalaase qaran oo ka dhashay 30-kii Maarso 2024, markii Baarlamaanka Federaalka ansixiyay wax-ka-beddel ballaadhan oo kordhinaya awoodda madaxweynaha, isla markaana dalka u weecinaya nidaam cod-bixin toos ah. Puntland ayaa isla markiiba diiday, waxayna joojisay aqoonsigii ay u haysay dowladda federaalka, iyadoo bilowday inay si madax-bannaan u shaqeyso. Jubbaland ayaa markaas ku biirtay mucaaradka sheegaya in tallaabooyinkaas ay sii fogeyn karaan kala qaybsanaanta dalka.

Iyadoo Jubbaland hadda sheeganeyso heer “dowlad” ah, Soomaaliya waxa u sii kordhaya kala fogaanshaha gudaha xilli ay dalka ka go’an tahay dhammaystirka dastuurka rasmiga ah, isku dubaridka hawlgallada amniga qaranka, iyo sii wadiidda dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab.

GAROWE ONLINE