Ahmiyada kusoo laabashada ciidanka Mareykanka ee Soomaaliya

Al Shabaab ayaa tobanaan kun oo qof oo Soomaali ah ku dilay qaraxyo ay ka fuliyeen Muqdisho iyo meelo kale.

MUQDISHO, Soomaaliya – Madaxweynaha cusub ee Soomaaliya ayaa bogaadiyay soo laabashada ciidamada Mareykanka si ay uga qeyb qaataan la dagaalanka kooxaha nabad diidka ah, waxa uuna sheegay in sugida amniga ay ku xiran tahay in lala heshiiyo madaxda kale ee Soomaaliya.

Madaxweynaha Mareykanka Joe Biden ayaa bishan fasaxay in boqolaal askari oo Mareykan ah dib loogu soo celiyo Soomaaliya, kuwaasoo ka caawin doona tababarada, qalabeynta iyo taageerida ciidamada gaarka ah ee Danab ee dagaalka kula jira maleeshiyada xiriirka la leh Al-Qaacida.

Madaxweyne Donald Trump ayaa ka saaray ciidankaan Soomaaliya bishii Decembar 2020-kii, isaga oo amray in ay saldhig ka dhigtaan dalka deriska la ah ee Kenya, tallaabadaas oo ay khubaradu ku tilmaameen mid qaali ah oo khatar ah.

"Aad ayaan uga mahadcelineynaa in Madaxweyne Biden uu dib u soo celiyo qaar ka mid ah ciidamada... mar walba waxay door ku lahaayeen dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab," ayuu madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud u sheegay Reuters, isagoo intaas ku daray inuu doonayo in taageerada Mareykanka ay sii socoto.

Al Shabaab ayaa tobanaan kun oo qof oo Soomaali ah ku dilay qaraxyo ay ka fuliyeen Muqdisho iyo meelo kale oo ay ku doonayaan inay ku afgembiyaan dowladda, sidoo kale dad rayid ah oo ku nool dalalka dariska ayaa ku dilay weeraro ay ku qaadeen goobo ganacsi, hotel, jaamacad iyo maqaayado.

Xildhibaanada baarlamaanka Soomaaliya ayaa bishan Xasan Sheekh Maxamuud u doortay madaxweyne - dalka ma aysan ka dhicin doorasho hal qof iyo cod ah tan iyo markii ay dagaallada sokeeye qarxeen sannadkii 1991-kii.

Xildhibaanada ayaa fashiliyay isku dayo uu Madaxweynihii hore ku doonayay inuu xilka ku kordhiyo, balse arrintan ayaa si weyn u kala qeybsantay ciidamada ammaanka oo isku fara saaray wadooyinka caasimadda april 2021.

Dhibaatada daba dheeraatay ayaa dareenka ka saartay xaaladda degdegga ah ee bini'aadantinimo ee sii kordhaysa taas oo ku khasabtay in ka badan 6 milyan oo Soomaali ah in ay ku tiirsanaadaan cunto gargaar ah.

James Swan, oo ah mas’uulka ugu sarreeya Qaramada Midoobay ee Soomaaliya, ayaa bogaadiyay doorashada Xasan Sheekh oo ah siyaasi caan ah oo wax ka qabanaya xaaladda degdegga ah, ee ka dhalatay abaartii ugu darneyd muddo 40 sano ah.

Tan iyo markii Maxamuud uu ku guuleystay 15-kii May, baraha bulshada ee dowladda ayaa lagu faafiyay muuqaallo muujinaya isagoo soo dhaweynaya siyaasiyiin hore oo ay isku hayeen, isla markaana uu ka dhex muuqday hoggaamiyeyaasha gobollada Soomaaliya, kuwaasoo intooda badan ay dagaallo hubeysan la galeen madaxweynihii isaga ka horreeyay.

"Shacabku waa inay heshiiyaan," ayuu yiri macalinkii hore Xasan Sheekh Maxamuud oo ku fadhiyay kursi ku yaalla Villa Somalia, oo ah xarun dowladeed oo lagu rinjiyeeyay midabada qaranka ee caddaanka iyo buluugga ah.

Lieutenant General Diomede Ndegeya, oo ah taliyaha ciidamada Midowga Afrika ee Soomaaliya, ayaa sheegay in uu rajaynayo in ciidamada maxalliga ah iyo maamullada ay gacan ka geystaan sugidda amniga waddooyinka ciidamada Midowga Afrika iyo kuwa Soomaaliya si ay horumarro uga sameeyaan dagaalka ka dhanka ah Al Shabaab.

"Waxaa muhiim noo ah inaan dhammaanteen wada shaqeyno," ayuu yiri. Weerarkii ugu dambeeyay ee ka dhanka ah Al Shabaab waxa uu ahaa sanadkan 2019-ka.

Muqaawamada ayaa wali gacanta ku haysa gobalada dalka balse ciidamada nabad ilaalinta Midowga Afrika ayaa lagu wadaa in ay isaga baxaan saddex sano kadib.

Bishan, al-Shabaab ayaa weerar ku qaaday saldhig ay leeyihiin ciidamada nabad ilaalinta Midowga Afrika, halkaas oo ay ku dileen askar badan. Burundi ayaa ku sheegtay dhimashada 10.

“Muhiimaddeena ugu sareysa waa amniga,” ayuu yiri Xasan Sheekh Maxamuud, inkasta oo uu soo bandhigay arrimo kale oo deg-deg ah, oo ay ku jiraan dhismaha hay’adaha iyo xeerinta shuruucda doorashada iyo awoodaha dowladda.

Xasan Sheekh oo hore u soo noqday madaxweynaha, 2012-2017, ayaa dadka dhaliilaa ku tilmaameen in maamulkiisii uu ku kacay musuqmaasuq baahsan ka dhexjiray hay’adaha dowladda gaar ahaan ciidanka. Kuwaas oo qoryahooda gadan jiray marka mushaharkooda la xado.

Tan iyo markaas, Qaramada Midoobay waxay dejisay xog-ururin-biometric ah oo muddo la qorsheeyay. Askarta iyo shaqaalaha dawladda ayaa hadda si toos ah mushaharkooda ugu soo dhaca xisaabaadka bangiyada.

Maxamuud waxa uu qiray cabashooyinka soo noqnoqday ee musuqmaasuqa, balse waxa uu bogaadiyay habaynta dijitaalka ah, waxaanu sheegay in uu qorshaynayo in uu sii wado xirmo dib u habayn maaliyadeed oo uu hore uga caawiyay wada xaajoodka Bangiga Adduunka iyo Hay’adda Lacagta Adduunka ee IMF. "Dhammaanteen waxaan nahay... dib u habeynta dhaqaalaha," ayuu yiri.

Ololayaasha ayaa sheegaya in caddayntu ay noqon doonto haddii taageerayaashu helaan qandaraasyo soo iibsiga plum ama jagooyinka sare ee ay u isticmaalaan dib-u-celinta.

"Waxaan u baahanahay in hanti dhowr lagu sameeyo dhammaan canshuuraha Muqdisho laga qaado, waxaa loo baahan yahay in aan mushaaraadka ku bixinno waqtigii loogu talagalay, waxaana loo baahan yahay in aan iska daba-tagno” ayuu yiri Maxamed Mubaarak oo ah aasaasaha kooxda la dagaalanka musuqmaasuqa ee Marqaati.

Soomaaliya ayaa sanado badan caan ku eheyd, rabshadaha, musuq maasuqa, khilaafka iyo xaaladaha deg dega iyada oo hada madaxweynaha cusub uu balaqdaay wax ka qabashada caqabadaha dalka ka jira.

GAROWE ONLINE