DFS oo diiday in Itoobiya ka-qaybgalka dhoollatus lagu qabanayo biyaha Soomaaliya

Muqdisho, Soomaaliya – Dowladda Soomaaliya ayaa si cad u diiday codsi rasmi ah oo ka yimid Itoobiya, kaas oo ku saabsanaa inay ka qaybqaadato dhoollatus ciidan badeed oo lagu qabanayo badda Soomaaliya, iyadoo ku salaysay xadgudub sharciyeedyo caalami ah iyo ku tuntid madax-bannaanida dhuleed iyo badeed ee Soomaaliya.

Wasiirka Gaashaandhigga Soomaaliya, Axmed Macallin Fiqi, ayaa sheegay in dowladda Soomaaliya ay si rasmi ah uga hor timid ka qaybgalka Itoobiya, kadib markii ay muujisay daneyn ay ku leedahay dhoollatuska badeed intii lagu jiray shirkii wasiirrada arrimaha dibedda ee Bariga Afrika, oo dhawaan lagu qabtay Addis Ababa.

“Ma aqbaleyno in waddan aan xeeb lahayn uu howlo milatari ka fuliyo biyaha baddayada,” ayuu yiri Fiqi. “Soomaaliya waxay si buuxda u maamushaa dhulkeeda, hawadeeda iyo baddeda. Wax tallaabo ah oo Itoobiya kaga qaybqaadaneyso dhoollatus badeed aan fasax lagu siin waxay ka hor imaaneysaa sharciga badda caalamiga ah iyo shuruucda qaran ee Soomaaliya.”

Itoobiya ayaa sidoo kale shaacisay inay diyaar u tahay inay ciidamo badeed ku biiriso howlgalka nabad-ilaalinta Midowga Afrika ee AUSSOM intii lagu guda jiray shirkii EASF ee Muqdisho ka dhacay, taas oo ay dowladda Soomaaliya u aragtay inay qayb ka tahay hammiga marin-badeed ee Itoobiya ee horey loogu arkay heshiiskii muranka dhaliyay ee lala galay Somaliland.

Fiqi ayaa xusay in waddan aan lahayn xeeb uusan xaq sharci ah u lahayn inuu howlo milatari ka fuliyo biyaha waddan kale iyadoo aan fasax rasmi ah la siin. “Ma jiro wax xeer caalami ah oo ogolaanaya in Itoobiya sidaas ku dhaqaaqdo,” ayuu yiri.

Murankan cusub wuxuu imanayaa iyadoo ay wali taagan tahay xiisaddii diblomaasiyadeed ee ka dhalatay heshiiskii la saxiixay 1-dii Janaayo 2024, kaas oo u dhexeeyay Itoobiya iyo Somaliland. Heshiiskaasi ayaa Somaliland u oggolaanayay inay Itoobiya siisay 20km oo xeeb ah si loogu dhiso saldhig ciidan badeed, taas oo ay Itoobiya ugu jawaabtay aqoonsi astaamo ah oo ay siisay Somaliland.

Dowladda Soomaaliya ayaa si kulul u cambaareysay heshiiskaas, iyadoo ku tilmaantay jebin dhuleed iyo gardarro cad. Waxa ay dib ugu yeertay safiirkeedii Addis Ababa, iyadoo sidoo kale dalka ka saartay safiirkii Itoobiya ee Muqdisho. Baarlamaanka Soomaaliya ayaa markii dambe si cod buuxa ah u buriyay heshiiskaas, halka madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud uu ku tilmaamay "fal gardarro ah oo lagu hayo qaranimada Soomaaliya."

Inkasta oo Itoobiya aysan lahayn xeeb tan iyo markii ay Eritrea ka go’day 1993-kii, haddana waxay sannadihii u dambeeyay ku howlanayd qorsheyaal ay ku raadinayso marin-badeed, iyadoo heshiisyo la gashay dalal ay ka mid yihiin Jabuuti, Suudaan iyo Somaliland – kuwaas oo ay dowladda Soomaaliya ku dhaleeceysay inay ku tumanayaan madax-bannaanideeda.

In kasta oo ay Itoobiya xiran tahay bad ahaan, haddana waxay dib u dhis ku waddaa awooddeedii ciidan badeed, taas oo ay u aragto xeelad istaraatiiji ah oo lagu xoojiyo saameynteeda gobolka. Laakiin Soomaaliya waxay tallaabooyinkaas u aragtaa mid ka mid ah hammiga xadgudubka ah ee Itoobiya ee la doonayo in lagu baalmaro madax-bannaanida Soomaaliyeed.

Falanqeeyayaal gobolka ah ayaa ka digaya in murankan milatari uu sii dhaawici karo xiriirka diblomaasiyadeed ee horey u jilicsanaa ee u dhaxeeya Soomaaliya iyo Itoobiya, isla markaana uu dib u soo nooleeyo khilaaf hore oo ku saabsan damaca Itoobiya ee marin-badeed.

Mas'uuliyiinta gaashaandhigga Soomaaliya ayaa xaqiijiyay in dhoollatuska badeed uu sii socon doono sida qorshuhu yahay, iyadoo Itoobiya laga reebay, islamarkaana la oggolaan doono oo keliya waddamada si sharci ah loo fasaxay inay ka qaybqaataan howlgalkan.

GAROWE ONLINE