Dagaalka Bariga Dhexe oo cirka isku shareeray markii Mareykanka ku biiray - Warbixn
Iskahorimaadka hubaysan ee u dhexeeya Iran iyo Israel ayaa galay wejigiisii ugu halista badnaa tan iyo markii uu billowday 13-kii Juun 2025, kadib markii Maraykanku si toos ah ula wareegay doorka dagaalka, isagoo weeraray xarumaha nukliyeerka ee Iran.
Maraykanka oo si toos ah ugu biiray dagaalka
21-ka Juun, ciidamada Maraykanka ayaa weerarro culus ku qaaday saddex xarumood oo muhiim ah oo Iran u leedahay barnaamijkeeda nukliyeerka: Fordow, Natanz iyo Isfahan. Weerarkan oo loo bixiyey “Operation Midnight Hammer” ayaa lagu adeegsaday diyaarado B-2 ah iyo bambooyin culus oo gaadhaya 30,000 rodol. Madaxweynaha Maraykanka Donald Trump ayaa sheegay in weeraradaasi ay “gebi ahaanba burburiyeen” xarumihii muhiimka ahaa, isaga oo uga digay Iran in ay wajihi doonto weerarro kale haddii aysan doonin nabad.
Iran oo ballan qaaday inaysan isdhiibayn
Iran ayaa si kulul uga falcelisay weerarrada Maraykanka, iyadoo ku tilmaantay kuwo jebinaya sharciga caalamiga ah. Wasiirka Arrimaha Dibadda Iran, Abbas Araghchi, ayaa ku eedeeyey Washington inay “si badheedh ah u dhaawacday fursadihii diblomaasiyadeed”. Madaxweynaha Iran Masoud Pezeshkian ayaa sheegay in dalkiisu “marna uusan u joojin doonin cabsi gelin,” halka la-taliye sare oo u dhow Khamenei uu sheegay in “ciyaartu aysan dhamaan.”
Sidoo kale, Iran waxay sheegtay in ay gantaallo ballistic ah ku dhufatay Israel, iyadoo dhaawacantay ugu yaraan 10 qof. Waxaa laga baqayaa in Iran ay bartilmaameedsato saldhigyada ciidamada Maraykanka ama maraakiibta badda ku sugan gobolka.
Israel oo sii wadata duqeymaha hawada
Israel ayaa xoojisay weerarada cirka ee ay ku hayso Iran, iyadoo la bartilmaameedsaday goobaha soo saarka gantaallada iyo keydka diyaaradaha drone-ka. Ra’iisul Wasaare Benjamin Netanyahu ayaa ammaanay faragelinta Maraykanka, isagoo ku tilmaamay “go’aan taariikhi ah”. Israel waxay sheegtay in ay hawada ku burburisay inta badan 450 gantaal iyo 1,000 drone ah oo Iran soo tuurtay, hase yeeshee 24 qof ayaa ku dhintay gudaha Israel, halka dhaawacyadu ay kor u dhaafeen 1,200 qof tan iyo markii dagaalku billowday.
Khasaaraha guud
Iran ayaa sheegtay in ay tirada dhimashada ee dalkaasi ka dhacday ay kor u dhaaftay 430 qof, halka dhaawacyadu ay gaarayaan 3,500. Hay’ad fadhigeedu yahay Maraykanka ayaa sheegtay in dhimashadu ay gaartay 657 qof, oo ay ku jiraan 263 rayid ah. Sidoo kale, isbitaal ku yaalla Tehran ayaa la beegsaday – isagoo noqday kii saddexaad ee caafimaad ee lagu dhufto.
Dareenka caalamiga ah
Hey’adda IAEA ayaa walaac ka muujisay “khatarro raad-dhig ah” oo ka dhashay duqeymaha lagu beegsaday xarumaha uranium-ka. Iran ayaa u gudbisay codsi degdeg ah Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay. Ruushka ayaa difaacay Iran, isagoo sheegay inaysan qorsheyneynin inay horumariso hubka nukliyeerka. Dalal badan oo Yurub ah, sida UK, Faransiiska iyo Jarmalka, waxay ugu baaqeen Iran in aysan sii hurin colaadda. Dalal Latin America ka tirsan, oo ay ku jiraan Cuba, ayaa si adag u cambaareeyay duqeymaha Maraykanka.
Khataraha gobolka iyo argagixisada wakiillada
Kooxo xiriir la leh Iran sida Hezbollah iyo Xuutiyiinta Yemen ayaa ballan qaaday in ay garab taagan yihiin Tehran. Xuutiyiinta ayaa hanjabaad u diray maraakiibta Maraykanka ee ku sugan Badda Cas. Waaxda Ammaanka Gudaha ee Maraykanka ayaa ka digtay khataro gudaha ah, sida weerarro cyber ah ama ficillo argagixiso oo dhici kara.
Isku dayo diblomaasiyadeed oo fashilmay
Kulamo diblomaasiyadeed oo Geneva ka dhacay 20-ka Juun lagama gaarin natiijo. Iran ayaa diiday in ay wax wadahadal ah ka gasho barnaamijkeeda nukliyeer inta weerarradu socdaan. Hoggaanka Iran ayaa mar kale ku celiyay in barnaamijkooda uu yahay mid nabadeed oo aan loo dulqaadan doonin faragelin shisheeye.
Falanqeyn: Halkee lagu wajahaa?
Inkastoo Maraykanka iyo Israel ay sheeganayaan in Iran ay halis ku tahay horumarinta hubka nukliyeerka, IAEA iyo ilo kale oo sirdoon ah oo Maraykan ah ayaa sheegay in aysan jirin caddeyn rasmi ah. Khilaafka siyaasadeed ee gudaha Maraykanka ayaa sidoo kale cirka isku shareeray, iyadoo qaar ka mid ah taageerayaasha Trump ay ku eedeeyeen inuu jebiyay mabda’a “America First”.
Khatar weyn ayaa weli taagan, iyadoo lala yaaban yahay sida Iran u wajahdo weerarrada soo socda—haddii ay si toos ah uga jawaabi doonto ama ay u adeegsan doonto wakiillo hubeysan si ay u ceshato saameynteeda.