Loolanka juqraafi siyaasadeedka oo "loosoo safriyey" Soomaaliya

Quwadaha is-haya ayaa si tartiib-tartiib ah u bilaabay in ay murqahooda ku tijaabiyaan gudaha Soomaaliya.

NAIROBI, Kenya – Istaraatiijiyada Shiinaha isaga-caabinayo loolanka jiquraafi-siyaasadeed waa saddex geesood; kordhinta ku tiirsanaanta aduunka ee China, ka kaaf-toomida ku tiirsanaanta Ameerika iyo hoos-u-dhiga cadaawada.

Soomaaliya ayaa kamid ah wadamadda xudunta u ah hardankan maadaama ay dhacdo mid kamid ah marinada ugu muhiimsan ee sahayda iyo ganacsiga guud ahaan caalamka oo ah Badda Cas.

Washington iyo Beijing ayaa saameyn xooggan ku leh siyaasadda Soomaaliya gaar ahaan dhinacyadda ammaanka, siyaasadda, kaabayaasha dhaqaalaha iyo maalgelinta mashaariicda horumarinta.

Beijing oo u muuqata mid baratankan u soo safrineysa Soomaaliya ayaa bilooyinkii lasoo dhaafay waxay dardar-gelisay galaan-galkeeda Muqdisho si gaar ah ka gadaal markii mas’uuliyiin Ameerikaan ay booqdeen Tiwain.

Isniintii todobaadkan, September, 6, 2022, safaaradda Shiinaha ayaa Muqdisho waxay ku qabatay wax lagu sheegay "Lahadalka cir-bixiyeenadda Shiinaha". Munaasabadda waxaa lagu qabtey in ka badan 20 waddan kale Afrikaan ah sidda Masar.

Laba dhoolatus oo jawaab isu ah

Falanqeeyeyaasha ayaa rumeysan in talaabaddan ay qeyb ka tahay ololaha Shiinaha ugu jiro sidii uu saameyn xooggan ugu yeelan lahaa wadamadda Afrika taasoo dowladda Mareykanka ay durba bilowday sidii ay uga hortagi lahayd.

Inkasta oo wasaaradda arrimaha dibadda iyo xiriirka caalama dowladda federaalka ay "mowqif dhexdhexaad ah" ka qaadatay qadiyadaas, haddana Shiinaha iyo Mareykanka ayaa qaadey talaabooyin u muuqda in ay isugu jawaabayaan.

Wax ay dad badan ku qeexeen "dhoolatus," bishii hore August 9-keeda, sanadkan 2022, Danjiraha Shiinaha ee Soomaaliya, Fei Sheng Chao, ayaa dhinaciisa lasoo dhigay sample-ka gantaalka xambaara dayax-gacmeedka xilli uu khudbad ka jeediyey shirka Somali STEM ee ka soconaya Teendhada Xalane.

Hal maalin kadib dhacdadan, danjiraha Mareykanka, Lary Andre, ayaa mas’uuliyiin ay ku jiraan Taliyaha Milatariga, Odowaa Yuusuf, iyo lataliyaha amniga qaranka, Xuseen Macalin Maxamuud u kaxeeyay markab jooga xeebaha Soomaaliya.

Talaabadan ayaa kusoo aaday saddex maalmood kadib markii dowladda Soomaaliya ay ku baaqdey in la ixtiraamo madax-banaanida dhuleed iyo midda siyaasadeed ee Shiinaha kadib boqoashada mas’uuliyiinta Mareykanka ee Taiwan.

Soomaaliya v Jabuuti: Ku dayasho?

Safaraadda Shiinaha ee Muqdisho oo ka jawaabaysa qoraalkaas ayaa waxay uga mahad-celisay dowladda federaalka ah wax ay ku tilmaamtay "garab-istaaggeeda ku saabsan ixtiraamka siyaasadda ku saleysan in uu kaliya jiro hal China".

Kaliya Soomaaliya ma ahan meelaha ay galaan-galka ku leeyihiin quwadaha is-haya. Jabuuti oo daris la ah ayuu ka jiraa tusaalaha ugu sareeya. Mareykanka iyo Shiinaha ayaa saldhig kuwada leh, balse lagama soo wariyo falal noocaan ah.

Hardanka dowladaha ayaa saameyn ku yeelan kara xasiloonida dalka gaar ahaan dhanka ammaanka iyo siyaasadda maadaama danaha is-diidan ay mar walba heli karaan xoogaga u fuliya damacooda, sidda ay aaminsan yihiin khuburadda.

Ka qeybgalayaasha bandhiga "Lahadalka cir-bxiyeyaanadda" ayaa qaarkood oo ay ku jiraan arday waxaa fursad loo siiyey in ay su’aallo si toos ah u waydiiyaan cir-bixiyeenadda oo lagu kala magacaabo Chen Dong, Liu Yang iyo Cai Xuzhe.

Mas’uuliyiin ka tirsan dowladda oo uu ku jiro wasiirka waxbarashadda ayaa ka qeyb-galay bandhigan oo kusoo beegmay iyadda oo xukuumadda ay sheegtey in ay xoogga saareyso gurmadka abaaraha xilli uu dayac amni.

Gurmadka abaaraha v xifaaltanka

Sida ay sheegtay dowladda federaalka ah, in ka badan %40 dalka waxaa ka jirta abaar taasoo marka tirro ahaan laga dhigo noqoneysa in ku dhowaad 7 milyan oo kamid ah dadka Soomaaliyeed ay "qarka u saaran yihiin xaalad macluul ah".

Marka laga soo tago balanqaadyo afka ah, beesha caalamka ayaan wali qaadin talaabo muuqata oo ay ugu gurmayaan dadka Soomaaliyeed. Saadaashii ugu dambeysay waxay muujineysaa in xagaagii labaad la wayn karo roob.

Danjire Fei Sheng Chao ayaa munaasabadda "Lahadal cir-bixiyeenadda" wuxuu ka sheegay in maalmaha soo aadan ay Soomaaliya soo gaarayo markab wada raashiin qeyb ka ah gurmadka abaaraha. Muqdisho wali la xaqiijin hadalkan.

Qaramada Midoobay ayaa shaaca ka qaadey in hal bilyan doolarka Mareykanka si degdeg ah loogu baahan yahay si macluul looga badbaadiyo Soomaalida ay saameysay abaarta "oo illaa haatan dishay in ka badan 700 caruur ah".

Ku xigeenka xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay u qaabilsan arrimaha bini’aadanimadda, Martin Griffiths oo booqasho ku yimid Soomaaliya todobaadkan, ayaa ugu qaylo-dhaamiyey aduunka "in ay deeqsinimo badan muujiyaan".

GAROWE ONLINE